Charakterystyczne dla norweskiego krajobrazu kościoły klepkowe lub inaczej słupowe, to unikaty na skalę światową. Co warto o nich wiedzieć i gdzie najlepiej się wybrać, aby podziwiać ich urok?
Wielowiekowa historia
Stavkirke, które po polsku określić możemy mianem kościołów klepkowych bądź słupowych, były wznoszone w północno-zachodniej Europie od X do XIII wieku. Pozostałości tego typu budownictwa sakralnego są przykładem najstarszych drewnianych budowli, które przetrwały do naszych czasów.
Ich nazwa pochodzi o specyficznej konstrukcji. Budowa takiej świątyni zaczynała się od szkieletu, na który składały się pionowe słupy narożne. Następnie łączono je bardzo długimi, nakładanymi na siebie deskami (klepkami), budując tym samym ścianę. Co niezwykle ciekawe, przy budowie nie używano żadnych gwoździ. Konstrukcję spajano jedynie drewnem, które najczęściej pozyskiwano z sosen. Dach pokrywano z kolei gontem, czyli podkładanymi pod siebie deskami.
Jako że świątynie te powstawały w czasach, gdy religia chrześcijańska dopiero zaczynała wypierać wierzenia pogańskie, bardzo często kościoły słupowe ozdabiano motywami, pochodzącymi z różnych systemów wierzeniowych – w tym i z mitologii skandynawskiej.
Najsłynniejsze przykłady
Obecnie szacuje się, że na terenie Norwegii znajduje się dokładnie 28 tego typu budowli. Jedną z najbardziej znanych jest z pewnością Borgund stavkirke, który jako jedyny z kościołów słupowych przetrwał do naszych czasów w stanie nienaruszonym. Jego powstanie szacuje się na ok. 1150 rok. Znajduje się on obok dawnego królewskiego traktu pomiędzy Bergen a Oslo.
Najmniejsze stavkirke mogły mieć jedną nawę. Jednym z takich przykładów jest obiekt usytuowany w Undredal, który jest prawdopodobnie najmniejszym kościołem słupowym w Norwegii.
Na przeciwległym biegunie pod względem wymiarów oraz wielkości znajduje się z kolei budowla w Heddal. Stavkirke, który się tam znajduje, liczy sobie aż 26 metrów wysokości!
Także w Polsce znaleźć możemy przykład świątyni słupowej zbudowanej na skandynawską modłę. Chodzi oczywiście o usytuowany w Karpaczu Vang stavkirke, który początkowo znajdował się w… Norwegii! Lokalne władze postanowiły go jednak zburzyć, argumentując swoją decyzję tym, że kościół nie spełnia wymogów pod względem technicznym oraz jest za mały dla tamtejszej grupy wiernych.
Kościół został ocalony i przetransportowany na terytorium dzisiejszej Polski w 1842 roku, dzięki interwencji norweskiego malarza, którym był Johan Christian Dahl. Artysta prosił o wstawiennictwo samego króla Fryderyka Wilhelma IV Pruskiego, który zakupił obiekt i zgodził się na jego transport w rejon Karpat.
Obecnie Vang stavkirke jest najczęściej odwiedzanym kościołem klepkowym na świecie. Służy także za miejsce kultu społeczności luterańskiej w Polsce.
